Soms kan het nodig zijn om de arbeidsvoorwaarden te wijzigen, bijvoorbeeld in geval van harmonisatie van arbeidsvoorwaarden of indien de onderneming financieel in zwaar weer verkeert. Te denken valt aan het snijden in een bonusregeling, het afschaffen van een leaseregeling of het wijzigen van verlofregelingen. Welke mogelijkheden heeft de werkgever om de arbeidsvoorwaarden van werknemers te wijzigen?
Wijziging van arbeidsvoorwaarden met instemming van de werknemer
Uitgangspunt is dat voor het wijzigen van arbeidsvoorwaarden instemming van de werknemer vereist is. In het algemeen zal de werknemer niet zomaar instemmen met een verslechtering van arbeidsvoorwaarden. Echter, indien de voorgestelde wijzigingen noodzakelijk zijn om het bedrijf overeind te houden en daarmee de kans op baanverlies beperkt wordt, zullen werknemers mogelijk sneller akkoord gaan met een versobering van arbeidsvoorwaarden. Het is daarom belangrijk dat werknemers de noodzaak van de verslechtering van arbeidsvoorwaarden inzien en dat de werkgever transparant is over de financiële gezondheid van de onderneming. Ook het tijdig betrekken van de medezeggenschap, zoals een ondernemingsraad of personeelsvertegenwoordiging, kan bijdragen aan het creëren van draagvlak onder de werknemers.
Wijziging van arbeidsvoorwaarden zonder instemming van de werknemer (eenzijdige wijziging)
Indien de werknemer weigert in te stemmen met de voorgestelde wijziging, kan de werkgever onder omstandigheden overgaan tot wijziging van de arbeidsvoorwaarden zonder instemming van de werknemer (eenzijdige wijziging). Bij een beroep op eenzijdige wijziging kunnen twee situaties worden onderscheiden, namelijk de situatie waarin een eenzijdig wijzigingsbeding is overeengekomen, bijvoorbeeld in de arbeidsovereenkomst of cao, en de situatie waarin géén eenzijdig wijzigingsbeding is overeengekomen.
Eenzijdig wijzigingsbeding
Het eenzijdig wijzigingsbeding in de arbeidsovereenkomst of cao geeft de werkgever de bevoegdheid om de arbeidsvoorwaarden eenzijdig te wijzigen. Dit kan echter alleen indien de werkgever bij de wijziging een zodanig zwaarwichtig belang heeft dat het belang van de werknemer dat door de wijziging wordt geschaad, voor het belang van de werkgever naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid zou moeten wijken. Het feit dat de continuïteit van de onderneming in gevaar dreigt te komen kan meewegen, maar betekent op zichzelf nog niet dat het beroep op eenzijdige wijziging slaagt. Ook indien het grootste gedeelte van het personeel instemt met de wijziging, betekent dat op zichzelf niet dat een beroep op het eenzijdig wijzigingsbeding slaagt ten aanzien van de werknemers die weigeren in te stemmen. Per individuele werknemer zal een belangenafweging moeten worden gemaakt.
Geen eenzijdig wijzigingsbeding
Indien geen eenzijdig wijzigingsbeding is opgenomen in de arbeidsovereenkomst of cao, bestaat onder omstandigheden toch de mogelijkheid voor de werkgever om de arbeidsvoorwaarden eenzijdig te wijzigen. Welke toetsingsmaatstaf de rechter hanteert, hangt af van de vraag of het gaat om collectieve of individuele arbeidsvoorwaarden. Indien het gaat om collectieve arbeidsvoorwaarden, wordt getoetst aan de beginselen van goed werkgeverschap en goed werknemerschap. Werknemers kunnen op basis van het goed werknemerschap verplicht worden om een wijziging van arbeidsvoorwaarden te accepteren, indien is voldaan aan drie voorwaarden:
- Er moet sprake zijn van gewijzigde omstandigheden die het wijzigen van de arbeidsvoorwaarden noodzakelijk maken;
- Het gedane voorstel tot wijziging van de arbeidsvoorwaarden moet in het licht van alle omstandigheden redelijk zijn;
- Aanvaarding van de voorgestelde wijziging kan in redelijkheid van de werknemer worden gevergd.
Ook dit is een zware toets die per individuele werknemer verschillend kan uitpakken, ook als het gaat om collectieve arbeidsvoorwaarden.
Indien het gaat om een wijziging van individuele arbeidsvoorwaarden, moet worden getoetst of het naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is voor de werkgever dat de arbeidsvoorwaarden ongewijzigd blijven. Over het algemeen wordt aangenomen dat dit een nog zwaardere toets is dan de toetsen die plaatsvinden bij het eenzijdig wijzigingsbeding en bij wijziging van collectieve arbeidsvoorwaarden.
Zie ook onze pagina over arbeidsovereenkomsten.
Heeft u vragen over dit onderwerp? U kunt vrijblijvend contact met ons opnemen via het contactformulier, e-mailadres: info@noordamadvocaten.nl of telefoonnummer 020 – 68 98 123.